Yazılarımızı takip eden ve evladına karşı kendini çaresiz hisseden bir anne. Gönderdiği mailde bize evladının bağımlılık yapıcı madde kullanıp kullanmadığını öğrenmek istiyor. Belirtmekte fayda var. Evdeki şırınga, bükülmüş kaşık, alüminyum folyo kâğıdı, nargile, tütün, sigara kâğıdı gibi maddeler ipuçlarıdır.
Madde kullanan bireyi bir bakışta tespit etmek mümkün değildir.
Misal vermek gerekirse geçtiğimiz günlerde sentetik kannabinoid kullanan bir ergen madde kullanımından sonra gözlerinin kanlanmasını engellemek için eczaneden ilaçlar aldığını beyan etmişti. Yine başka bir ergen de kullandığı kimyasal maddeden dolayı üzerine sinen kötü kokuyu engellemek amacıyla parfüm kullandığını sözlerine eklemişti.
Bilhassa ilk kullanımın evrelerinde bunu anlamak çok daha zor olabilmektedir. Belirtilerin çoğu ergenlik dönemine özgü özelliklerle benzerlik göstermektedir. Madde kullanımına özgü belirtilerin çok az olduğuna dikkat edilmelidir. Gençte ortaya çıkan değişikliklerin başka nedenden kaynaklanıp kaynaklanmadığı araştırılmalıdır.
Evde bulunduğu zamanlarda odasında tek başına kalmayı tercih edebilir. Odasından dışarı çıkmamaya özen gösterir.
Aile ilişkilerini azaltmaya ve evde az bulunmaya çalışır, Çünkü içinde bulunduğu durumun anlaşılmasını istemez.
Her zamankinden daha fazla para harcamaya başlar. Kullandığı maddenin dozunu artırdıkça, gereksinim duyduğu paranın miktarı da artar. Evden para çalmaya başlayabilir. Son dönemde hırsızlık olayları yaşanır.
Madde kullanımını ayırt etmede şu yöntemler mevcuttur:
Testler:
Her ne kadar madde kullanımını anlamanın en kesin yolu idrar testleri ve saç testi olsa da bazı maddeler testte görünmeyebiliyor. Ama bazı istisnalar da mevcut. İdrar testleri kullanılan maddeye göre değişmekle birlikte, ortalama son üç günde madde kullanımı olduğuna ilişkin bir bilgi verir. Saç testleri daha net sonuçlar vermekle birlikte, daha pahalı bir yöntemdir. Son üç aylık dönemde madde kullanımının varlığını tespit edebilmektedir.
Tutarsız davranışlar:
Ergenin arkadaşlarındaki değişikliğe bakmakta büyük yarar var. Uyuşturucu/uyarıcı madde kullanan kişilerde ilk değişiklik çevrelerinde yaptıkları değişikliktir. Yeni arkadaşlara aman dikkat. İlk kez madde kullanımı çoğunlukla bu çevrenin içinde olmaktadır.
Duygusal dalgalanmalar görülebilir. Duygulanımdaki bu iniş çıkışlar tutarlı olmadıkları izlenimi verebilir.
Akademik başarısı iyi olan bir öğrencinin okul başarısı düşmeye başlar. Okul başarısındaki bu düşüşü umursamayabilir. Burada dikkat edilmesi gereken en önemli konu, bu başarısızlığın ardında başka nedenlerin de olabileceğidir. Ergenlik dönemi birçok ruhsal hastalığın ilk belirtilerinin de görüldüğü bir dönemdir. Aile içi sorunlar, ruhsal rahatsızlıklar, olumsuz yaşam olayları da bu başarısızlıkta etkili olabilir.
Okula devamsızlık:
Okula devamsızlık yaptığından çoğunlukla ailenin haberi yoktur. Genellikle arkadaşları ile birlikte okuldan kaçma görülür. Bu kritik öneme sahip bir konudur. Bu denetimsiz ve kontrolsüz yaşam toplumdışı davranışların gelişmesinde etkili olabilmektedir.
Aile ile ders başarısı ve okula devam ile ilişkili yakın temas erken dönemde müdahale edilmesine olanak tanımaktadır.
Her zamankinden daha fazla para harcamaya başlar. Bu paranın temini için zor kullanma veya yasadışı yollar kullanılabilir.
Giysilerinde, saç modelinde değişiklikler olabilir. Kendi alt kültürünün karakteristiği olan bazı değişiklikler göze çarpabilir. Ancak giyim kuşamda ortaya çıkan değişikliklerin ergenlik dönemine özgü olduğu unutulmamalıdır. Daralmış ya da büyümüş göz bebekleri dikkat çeker. Konuşmasında güçlük fark edilebilir. Ağızda kuruluk saptanabilir. Aşırı terleme, bulantı, kusma, yürümede güçlük ortaya çıkar. Uyku bozukluğundan söz edilebilir. Eroin ve benzeri maddeler almadığı zaman şiddetli uykusuzluk ortaya çıkar. Diğer bazı maddeler ile sürekli uyuma isteği belirgindir. Beslenme alışkanlığı da bozulur. Bu nedenle kilo kaybeder.
Madde yoksunluğunda eklemlerde ağrılar kramplar, esneme, kaşıntı, tüylerin ürpermesi gözlenir. Bu amaçla ağrı kesici ilaçların kullanımı artmıştır.
Madde etkisi kişiyi olumsuz etkiler:
Sınıf içinde dalgınlık, dikkati toplamakta güçlük gözlenebilir. Derse odaklanma güçleşir. Kullanılan maddenin cinsine göre uykulu bir hal veya hareketlilik görülebilir.
Belirgin bir halsizlik, yorgunluk gözlenebilir. Giderek okuldan uzaklaşma ve sonra da terk etme görülebilir.
İletişimde sorunlar başlar.
Sarhoşluk halinde olduğu gibi konuşma peltekleşebilir.
Kilo kaybı görülebilir. Beslenme alışkanlığında bir değişiklik ortaya çıkabilir.
Madde yoksunluğu, kullanılan maddenin cinsine göre farklı tablolar ortaya çıkarır. Huzursuzluk, sinirlilik, endişe yoksunlukta ortaya çıkan öznel belirtilerdir. Fiziksel belirtiler ise kullanılan maddeye göre değişmektedir.
Vücutta yara izleri, kesi izleri görülebilir. Bu dikkat edilmesi gereken bir durumdur.
Aşağıda sayılan durumların başka nedenlerle de görülebileceği unutulmamalıdır. Aileler çocuklarını ve arkadaşlarını takip etmelerinde fayda vardır.