-Dayı, yaratıcı olmak konusunu konuşalım mı? İlham perisi hep Batılı insanlara mı geliyor? Tüm yenilikler… Yaratıcı fikirler… Buluş ve icatlar neden oralarda ortaya çıkıyor?
- “Yaratıcılık” konusunu konuşmamız için önce bu kavramı tanımlamamız gerekiyor, Yeğenim. Dini manası ile düşünürsek yaratıcılık; sadece Allah'a ait bir vasıftır. Felsefi anlamda ise “özgün, sosyal yararlılığı olan ürünler ve fikirler üretebilme becerisi” olarak görülüyor. Yaratıcılık çeşitli kaynaklarda, "eski fikirlere yeni kimlikler kazandırma ve bilinenlerden yeni sentezler oluşturma faaliyetleri" olarak da tanımlanmaktadır.
-Resim, müzik ve sanatla ilgilenen kişiler daha yaratıcı oluyorlar, Dayı. Bizde güzel sanatlar ile ilgilenme oranı az olduğundan, yaratıcılık olayı da sınırlı kalıyor.
- İşte bir yanlış daha… Yaratıcı olmayı resim, müzik ve sanatla ilgilenen kişilere özgü olduğunu düşünüyorsan, yanılıyorsun. Olmayan bir şeyi hayal ederek gerçekleştirme, bir şeyleri herkesten farklı bir şekilde yapabilme ya da yeni formüller ve buluşlar… Yaratıcılık değil mi? Yaratıcılık, herkesin gördüğü ile aynı şeyi görmeme durumunun icraata dönüşmesidir.
-Batılılar bizden daha mı akıllı, Dayı? Tüm yaratıcı fikirler oralarda çıkıyor.
-Öyle bir şey yok. Kendimizi aşağılamanın anlamı da yok. Herkes yaratıcı düşünmeye sahiptir, Yeğen. Bazıları için bu doğuştan gelir. Allah onu farklı yaratmıştır. Lakin bazı nedenlerle insanların var olan yaratıcılığı ortaya çıkarılamıyor. Sıkıntı burada!
-Dayı, yaratıcılığın önündeki engeller nelerdir ki, bizde gelişmiyor?
-Öncelikle bizim eğitim sistemimiz insanlara özgüven vermiyor, Yeğen. Biat esaslı ve teslimiyetçi yapı insanların yeteneğinin ortaya çıkmasına engel teşkil ediyor. İnsanlar yaratıcı olduklarına inanmıyor.
Her şey inanmakla başlar.
-Dayı, toplumda temelsiz bir kaygı ve kuruntu var. İnsanların yüzü gülmüyor. Olumsuz düşünen insan, nasıl yaratıcı olacak?
-Varsayımlara boğulan toplumlarda yaratıcılık yeteneği gelişmez, Yeğenim. “Biz bunu yapamayız” anlayışı bizi köreltiyor. Onun için problemlerimizin çözümü için hep kurtarıcı bekliyoruz.
- Dini kurallar, toplum kuralları, aile kuralları, örf ve adetler ve gelenekler bizim gibi toplumları sınırlıyor, Dayı. Yaratıcılık yeteneği özgür ve esnek olmayı gerektirmez mi?
- Hiçbir hak dini, akıl ve bilimi dışlamamıştır, Yeğen. Yok, sayanlar… Uydurulmuş bir dine inanan ve onu istismar edenlerdir. Dediğin gibi, düşüncelerinde özgür olmayan bireyler, yeni fikirler ortaya koyamaz.
-Dayı, yaratıcılık yeteneği gelişmiş toplumlar; genelde mutlu ve huzurlu toplumlardır. Yüzü gülmeyen bir toplum, nasıl yaratıcı olacak?
-Yaratıcı fikirler beynimizin sağ lobunda bulunur, Yeğen. Gördüğümüz, işittiğimiz konular ile sezgilerimiz ve hayallerimiz burada bulunur. Harekete geçirmek için gülmek ve mutlu olmak faydalı olabilir. Bir de biz de risk alma çok azdır. Risk almak, her zaman kötü değildir. İyi bir fikriniz varsa risk almaktan korkmayın! Sonucunda bazen eleştiri ve zarar meydana gelse de… Yanlış yapmaktan korkan insanların çoğunlukta olduğu bir toplumda yaratıcılık gelişmez.
- Dayı, insanın fikri kötü olabilir. İnsan, hata ya da yanlış da yapabilir. En ufak bir şeyde eleştiri, korkutma, bağırma ve cezalandırma olağan şeyler… Yanlış yapmaktan korkan bir toplumda yaratıcılık nasıl gelişir? Çocuklarımızı sürekli kısıtlıyoruz.
-En büyük yanlışlarımızdan birisidir, bu söylediklerin… Önyargılı bir toplum haline getirildik. Ölçüp, biçmeden… Analiz ve değerlendirme yapmadan hemen yargılama safhasına geçiyoruz. Memleket meselleri hakkında iki kelam eden, emekli devlet görevlilerinin hali ortada…
- Yaratıcılığı geliştirmek için neler yapmalıyız, Dayı?
-Sınır ötesi hayaller kur, Yeğen. Nehri bazen aşağı değil, yukarı doğru akıt! Hayal gücünü sınırlama! Karşısına çıkan engellere aldırmadan problemleri çözmeye çalış! Çözemediğin problemler için yeni bir çözüm yolu geliştirme çabası yaratıcılık yeteneğini de geliştirir.
-“Gece gündüz hayal kur!” Bu şekilde yaratıcılık gelişir mi, Dayı. Hiç aklıma yatmadı!
-Sadece oturduğun yerde hayal kurarak bir yere varamazsın, yeğen. Bulduğun yaratıcı fikri hayata geçirmedikten sonra... Hayal kurmak vakit kaybıdır. Yaratıcılık; “merak, kuşku, özgüven, heyecan, çok yönlü olma, önsezileri yüksek olma, sabır, serüvenci olma ” gibi bir takım özellikleri de bünyesinde barındırır. -Ben bizde yaratıcılık yeteneğinin gelişmemesini, öğretmenlerin ve ebeveynlerin yaratıcılığı özendirecek ortamlar oluşturmamasına bağlıyorum, Dayı. Kuru kuruya yaratıcılığın nasıl geliştiğini anlatıyorlar. Bence gençlerdeki yaratıcılık bilincini uyarlamaları daha önemlidir.
- Çok haklısın. Seni teyit etmek için konuyu bir hikâye ile pekiştirelim:
“Öğretmen ders anlatırken, George MacManfus adlı öğrenci arkadaşının resmini yapmaktadır. Ne var ki resim sevgisi lise öğrencisine pahalıya patlar. Kâğıdı hışımla önünden alan öğretmen, onu bir zarfa koyar ve altına da şu notu yazdığı resmi ailesine götürmesini ister: ''Oğlunuz ders dinlemek yerine bütün gün bu resmi yaptı.''
George, akşam babasının eve gelmesini beklerken korku içindedir. Oğlunun ürkek bakışları altında zarfı açan baba hiçbir şey söylemez. Ertesi sabah baba oğul birlikte çıkarlar evden. Okula gittiklerini sanıyorsanız, aldanırsınız! Babası, George MacManus'u The Republican gazetesine götürür ve editöre çizdiği resmi gösterir.
Genç adam, bir hafta sonra çizer olarak işe başlar.
O gece, babası George MacManus'a sıradan bir babanın tepkisini gösterse , '' Ben adam olasın diye çalışırken, sen derste dalga geçiyorsun'' diye çıkışsa yani öğretmenin suyuna gitse, ülkemizde “Güngörmüşler” adıyla yayınlanan, Amerika yüksek sosyetesinde geçen ünlü çizgi roman “Bringing Up Father” doğmamış olacaktı.”